Fale upałów – jaką rolę odgrywa zieleń w miastach?

Gwałtowne zjawiska atmosferyczne, które są szczególnie dostrzegalne w ostatnich latach w Polsce, występują coraz częściej. Co więcej, są niebezpieczne dla życia i zdrowia. Można do nich zaliczyć upały, susze czy gwałtowne ulewy, które coraz częściej powodują powodzie i podtopienia. W okresie letnim najbardziej dokuczliwe stały się w ostatnich miesiącach niebezpieczne fale upałów. Czy istnieje sposób, aby się przed nimi zabezpieczyć oraz mniej odczuwać ich negatywne skutki?

Czym są fale upałów i co za sobą niosą?

W naszych warunkach klimatycznych fala upałów jest to nagły wzrost temperatur, które przekraczają 30 stopni Celsjusza i utrzymują się co najmniej trzy dni. Według licznych prognoz przewiduje się, że jedną z konsekwencji zmian klimatu będą coraz dłuższe fale upałów.

Przy tego rodzaju gwałtownych zmianach wzrasta ryzyko odwodnienia, wyczerpania cieplnego czy udaru. Tymczasem ludzki organizm potrzebuje od około 7 do 10 dni, aby przystosować się do nowych warunków zewnętrznych. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne dla tzw. grup wrażliwych – dzieci czy też osób starszych lub przewlekle chorych (z chorobami układów krążenia i oddechowego).

Oprócz wpływu na samopoczucie, zdrowie, a nawet życie ludzi, wpływają one również negatywnie na rośliny i zwierzęta, rolnictwo, transport, energetykę i usługi oraz infrastrukturę miejską. Dobrym przykładem na tego rodzaju oddziaływania są elektrownie, które podczas upałów muszą zapewnić o 1000 MW mocy więcej niż w sytuacji, gdy temperatura wynosi około 20 stopni Celsjusza. Wpływa to znacząco na pracę oraz koszty produkcji energii. 

Fale upałów są najbardziej dotkliwe na terenie zwartej zabudowy z niewielkim udziałem zieleni, gdzie tworzą się tzw. miejskie wyspy ciepła (MWC).

Sposoby na adaptację i ograniczenie miejskich wysp ciepła

W jaki sposób można zaadaptować się do takich zmian klimatycznych? Konieczne jest podejmowanie działań, które zwiększają odporność na nie, zarówno społeczeństwa, gospodarki, jak i miejskiej infrastruktury. Jednym z czynników ograniczających zjawisko miejskiej wyspy ciepła może być zieleń, szczególnie ta wysoka, która zapewnia właściwą termoregulację na terenach zurbanizowanych. Drzewa w ciągu godziny mogą wyprodukować nawet 8 l wody, pochłaniając przy tym 20 MJ energii i wytwarzając moc chłodzącą 5,5 kW. Nie tylko parowanie wpływa na chłodzenie przestrzeni miejskich. Ich cień jest również bardzo ważny. Temperatura w miejscach zacienionych przez budynki i zadaszenia wykonane ze sztucznych materiałów (jak np. wiaty przystankowe) może być nawet o dziesięć stopni większa niż pod drzewem.

Oprócz funkcji termoregulacyjnej, zieleń pełni istotną rolę w regulacji cyklu hydrologicznego w przyrodzie. Zwiększa retencję wód opadowych i tym samym opóźnia spływ deszczówki, a także zapewnia jej oczyszczenie przed wprowadzeniem do głębszych warstw gleby. Warto nadmienić, że aż 55% wody deszczowej w zabudowanym obszarze miejskim nie jest wchłaniane do gruntu i często odprowadzane jest do przepełnionej kanalizacji, niejednokrotnie powodując lokalne podtopienia (tzw. powodzie miejskie).

Sposobem na odpowiednie przystosowanie miast jest wdrożenie rozwiązań z wykorzystaniem niebiesko-zielonej infrastruktury. Do tego rodzaju działań zaliczają się np. stawy retencyjne, które można tworzyć w istniejących lub wykonanych w tym celu zagłębieniach terenu. Takie akweny lub niecki posiadają dodatkową pojemność retencyjną, służącą do zatrzymywania i oczyszczania wody opadowej. Dodatkowo obsadzone są roślinnością, która może być czasowo zalewana, co zapobiega obniżaniu poziomu wód gruntowych i lokalnym podtopieniom w trakcie nawalnych opadów deszczu.

Funkcja zieleni w dużych miastach

Można zaobserwować, że temat odpowiedniego zagospodarowania miast z wysokim udziałem obszarów zielonych jest coraz bardziej popularny. Wynika to ze zwiększonej świadomości społeczeństwa, że drzewa w mieście są niezbędne. Jednak środowisko miejskie, a także działalność człowieka nie zapewnia im dobrych warunków do życia – często muszą zmagać się z niewielką ilością miejsca na rozrost korzeni i jeszcze mniejszą dostępnością wody.

W jaki sposób możemy im pomóc? Narzędziem na miarę obecnych czasów, łączące edukację na temat drzew i rozrywkę, jest aplikacja Tree Check. Dzięki zastosowaniu sztucznej inteligencji rozpoznaje ona gatunki drzew na podstawie zdjęć – działa na zasadzie skanera 3D, wykorzystując aparat w telefonie. Użytkownik otrzymuje informacje na temat ilości wody odparowywanej przez drzewo, wielkości zapewnianego przez nie cienia, a przede wszystkim może poznać jego efekt chłodzący dla otoczenia. Dodatkową opcją jest możliwość dodawania odwiedzonych drzew do mapy lub stworzenie własnej kolekcji roślin. W aplikacji można również zbierać punkty za odwiedzanie nowych drzew, ponowne wizyty oraz za ich podlewanie. Po zebraniu określonej liczby punktów, w nagrodę użytkownik otrzymuje ciekawostki na temat drzew. Aplikację można pobrać bezpłatnie na Google Play oraz na App Store.

– Poprzez aplikację chcieliśmy podkreślić, jak ważną rolę pełnią drzewa w mieście. Są one jedną z najbardziej efektywnych metod chłodzenia przestrzeni publicznej w gorące, letnie dni – mówi Martin Ander z Czeskiej Fundacji Partnerstwo dla Środowiska, która razem z innymi organizacjami uczestniczyła w tworzeniu aplikacji, w tym z wrocławską firmą Lemitor. – Im większa korona i powierzchnia liści, tym więcej wody może odparować drzewo podczas upałów i zapewnić większy cień. Różnica między gatunkami roślin i ich wiekiem także ma tutaj znaczenie. Na przykład dojrzała brzoza może odparować do 70 litrów wody dziennie, a w ciągu tropikalnego dnia nawet do 400 l – mówi Martin Ander.

Odpowiednie rozmieszczenie drzew i parków także może istotnie wpłynąć na temperaturę otoczenia – wokół domu, na ulicy, lub nawet w całym bloku.

Aplikacja Tree Check została stworzona, aby służyć mieszkańcom, szczególnie podczas upalnych dni. Z kolei narzędziem zaprojektowanym dla urzędników, zarządców terenów zielonych i projektantów, mającym na celu pomoc w planowaniu przestrzeni publicznej z uwzględnieniem efektu chłodzącego drzew, jest oprogramowanie Tree Check Pro.

Jego zalety obejmują możliwość modelowania chłodzącej funkcji drzew w czasie. Uwzględnia to stopniowy przyrost drzew i korzyści z nich płynące, dzięki czemu można skutecznie ocenić spodziewany wpływ planowanego przedsięwzięcia na mikroklimat w mieście – dodaje Jaroslav Kolařík z SAFE TREES, firmy tworzącej oprogramowanie.

Aplikacja i oprogramowanie powstały w ramach projektu LIFE Tree Check pod przewodnictwem czeskiej Fundacji Partnerstwo dla Środowiska. Projekt otrzymał wsparcie finansowe UE z programu LIFE.

Więcej informacji na temat projektu, w tym aplikacji i oprogramowania, na stronie https://www.lifetreecheck.eu/pl/

Domelek – zbuduj dom

Przy planowaniu budowy Inwestor musi również zdecydować o tym, w jaki sposób będzie prowadził swoją inwestycją. To bardzo ważna decyzja, ponieważ w istotny sposób oddziałuje na całościowe koszty. Wygodnym rozwiązaniem jest budowa domu systemem zleconym, w którym doświadczona firma budowlana lub wyspecjalizowane ekipy podwykonawców realizują określony zakres prac. Inwestor nie jest bezpośrednio zaangażowany w prace na budowie, a jedynie dogląda, jak idą jej postępy. Jednak poszukując oszczędności, z pewnością warto rozważyć budowę w systemie gospodarczym, mając jednocześnie na uwadze, że wymagać to będzie dużego zaangażowania, sporej ilości czasu oraz wiedzy.

Na barkach Inwestora spocznie ciężar organizacji całego przedsięwzięcia, załatwiania niezbędnych dokumentów, zamawiania materiałów oraz wykonywania większości prac samodzielnie lub z pomocą rodziny.

System gospodarczy zakłada, że wykwalifikowanych fachowców zatrudnia się jedynie do bardziej skomplikowanych robót. Dobrym rozwiązaniem może okazać się zatrudnienie kompetentnego kierownika budowy, który swoim doświadczeniem zapewni właściwy przebieg prac i fachowo sprawdzi jakość wykonanych robót.

Bardzo pomocnym narzędziem w samodzielnej budowie domu jest kosztorys budowlany, tóry umożliwia pełną kontrolę wydatków, usprawnia proces zamawiania materiałów budowlanych oraz ułatwia wybór korzystnych ofert cenowych. Można przyjąć, że budowa w sposób gospodarczy daje możliwość obniżenia wydatków średnio o ok. 20%.

Poszukując idealnej działki budowlanej pod wymarzony dom, warto zwrócić uwagę na jej parametry takie jak: wielkość, kształt oraz naturalne uwarunkowania terenu. Jeżeli wiemy już, jaki projekt będziemy realizować, to należy dokładnie sprawdzić, czy działka, którą planujemy kupić, będzie odpowiednia. To działka w dużym stopniu definiuje formę, a także wielkość budynku. Usytuowanie budynku na działce musi być zgodne z obowiązującymi przepisami, należy zachować ściśle określone odległości od granicy i sąsiedniej zabudowy:

  • 4 metry powinna wynosić odległość między ścianą domu a granicą działki w przypadku, gdy w ścianie znajdują się otwory okienne i drzwiowe (wymóg ten dotyczy także okien dachowych);
  • 3 metry powinna wynosić odległość między ścianą a granicą działki w przypadku, gdy ściana pozbawiona jest otworów okiennych i drzwiowych;
  • 1,5 metra odstępu należy zachować między granicą działki a tarasem, okapem, gzymsem, balkonem, daszkiem nad wejściem, schodami zewnętrznymi;

W przypadku niewielkiej, czy wąskiej działki konieczny będzie dobór odpowiedniego projektu. Dla wąskich działek o szerokości do 16 metrów prawo zezwala na zmniejszenie wymaganych odległości między granicą działki a ścianą pozbawioną okien i drzwi do 1,5 metra.

Ogromne znaczenie ma również położenie działki względem stron świata, powinno gwarantować optymalne nasłonecznienie pomieszczeń w budynku. Biorąc pod uwagę różne parametry działek w ofercie ARCHON+ wprowadziliśmy klasyfikację: na projekty domów na działkę na stoku, projekty domów na wąską działkę oraz projekty domów z wejściem od południa, dzięki czemu łatwiej znaleźć odpowiednią dokumentację.

Po zapoznaniu się z warunkami zabudowy na konkretnej działce można rozpocząć poszukiwanie projektu, który spełni wymagania formalne (na przykład odległość budynku od granicy działki), a zarazem będzie odpowiadał oczekiwaniu wszystkich mieszkańców. Czy to będą domy inteligentne, pełne systemów i automatyki, czy mniej zaawansowane technicznie, korzystnie jest wybrać gotowy projekt domu jednorodzinnego. Oczywiście, dysponując odpowiednimi środkami finansowymi, można zamówić u architekta indywidualny projekt domu, jednak zakup gotowego planu też ma swoje zalety.

Firmy specjalizujące się w sprzedaży gotowych projektów oferują niższe ceny, a poza tym klient ma możliwość skorzystać z doświadczenia osób, które dany projekt już zrealizowały. Projekt powinien uwzględniać nie tylko aktualne potrzeby mieszkańców, ale też przewidywane w przyszłości. Architekt z odpowiednimi uprawnieniami może przeprowadzić adaptację projektu gotowego. Wśród licznych dokumentów potrzebnych do uzyskania pozwolenia na budowę potrzebny jest projekt zagospodarowania działki. Zawiera on między innymi lokalizację budynku, odległość budynku od granicy działki, przyłącza wody, energii elektrycznej i kanalizacji.

Nie zawsze budowa domu przebiega tak szybko, jak by się chciało, dlatego też harmonogram prac należy zaplanować dosyć luźno, spodziewając się niespodziewanych utrudnień. Lepiej pomieszkać trochę dłużej w starym mieszkaniu, niż wprowadzać się do domu, który nie jest w pełni gotowy do zamieszkania. Obróbka dachu i komina musi być zakończona, a odpowiednia hydroizolacja balkonu wykonana. Nie każdy detal musi być w momencie przeprowadzki idealnie wykończony, niemniej jednak przynajmniej główne pomieszczenia powinny być funkcjonalne.

Podobne

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *